Ode aan Matthijs

De Gouda Tijdmachine is vol op stoom en veel vrijwilligers zijn druk met het invoeren van data maar ook met het doen van onderzoek. Zo wordt er veel onderzoek gedaan naar de huizen die in de binnenstad stonden. Als u zelf aan de slag gaat om de geschiedenis van uw huis te onderzoeken dan ontkomt u niet aan het raadplegen van het Apparaat Matthijs.

In de boekenkast van het archief in de Chocoladefabriek is een serie van 24 boeken te vinden met daarop de naam Repertorium Matthijs en de naam van een straat in het centrum van Gouda. Bij het openslaan van deze boeken vallen de lange rijen namen en jaartallen op die per adres in drie kolommen zijn opgesomd. Wat is het Repertorium Matthijs, wat zijn al die rijen met eigenaren, waarom heeft Matthijs deze boeken gemaakt, wat kun je er mee en niet minder belangrijk, wie was Matthijs?

Kort gezegd bevatten deze boeken een reconstructie van alle bewoners van de huizen vanaf de 14e eeuw tot de invoering van het Kadaster in 1832. Dr. C.J. Matthijs vervaardigde deze reconstructie tussen 1975 en 1998 waardoor elke onderzoeker op een snelle manier kan achterhalen wie de bewoners en gebruikers waren van bijna elk willekeurig huis in de binnenstad.

Christiaan Jan Matthijs werd geboren in 1910 in Rotterdam en studeerde in Leiden wis- en natuurkunde en verkreeg in maart 1939 zijn graad als doctor in dit vakgebied. Vlak na de oorlog werd hij leraar natuurkunde aan de voormalige HBS aan de Burgemeester Martsenssingel in Gouda.

Vanaf 1974 publiceert Matthijs in Goudse en landelijke bladen over uiteenlopende historische onderwerpen. Een belangrijke publicatie was die over de grafkapel van Aemilius Cool in de St. Janskerk. In het verlengde hiervan onderzocht hij ook de ligging van het woonhuis van Cool aan de Korte Tiendeweg. De zoektocht naar het woonhuis resulteerde in het onderzoek naar de bewoning van alle woningen in de Korte Tiendeweg. Dit onderzoek vond hij zo leuk dat hij het doortrok naar de Botermarkt (zuidzijde markt) en vervolgens de rest van de markt. Hierna vervolgde hij het werk in de volgorde, Dubbele Buurt, Groeneweg, Oosthaven, Westhaven, Hoge Gouwe, Lage Gouwe en Turfmarkt.

Voor het vervaardigen van dit overzicht heeft hij voornamelijk gebruik gemaakt van de transportregisters in de eigenboeken (eigendommen) uit het rechterlijk archief van Gouda en de verpondingsregisters (een onroerend goed belasting). Naast het huidige adres noemt Matthijs per pand het verpondingsnummer, het wijknummer en in vele gevallen het kadastrale nummer. In de middelste kolom staan de eigenaars van het pand genoemd en in de kolommen aan weerszijden staan de buren van de naastgelegen percelen vermeld.

Hij had veel plezier in dit werk en ging verder met de andere straten. Zeventien jaar lang werkte Matthijs aan deze klus tot 1992 toen het werk voor ongeveer 95% gereed was. Tegen deze tijd begon Matthijs te kwakkelen met z’n gezondheid en besloot er mee te stoppen. De steegjes van Gouda vond hij niet meer interessant om toe te voegen.

Na zeven jaar rust vervolgt Matthijs in het voorjaar van 1998, op aandringen van archivaris Bert van der Saag, het werk om ook de laatste 5% nog te onderzoeken. Van der Saag beloofde Matthijs dat alles wat hij in de blauwe boeken had opgeschreven ook nog ‘op de computer’ gezet zou worden zodat alles goed ontsloten werd voor andere onderzoekers. Matthijs voelde zich zeer vereerd en besloot het werk weer op te pakken. Helaas heeft hij het werk niet af kunnen maken want op 3 maart 1999 overleed Christiaan Jan Matthijs, 88 jaar oud. De dag voor zijn overlijden was hij nog in het archief aan het werk. Tot op de laatste dag van zijn leven was hij actief in het onderzoeken van de Goudse historie.

Pas nu in 2023 wordt door de vrijwilligers van de Gouda Tijdmachine het werk van Matthijs ‘op de computer’ gezet en wordt z’n levenswerk na 40 jaar afgerond.

Dit artikel door Erik Kooistra verscheen (in iets aangepaste vorm) op 31 augustus 2023 in het Kontakt / Goudse Post.