Walestraat niets met Walen te maken

DANKZIJ de totstandkoming van verschillende regestenlijsten van in het archiefgebouw aan de Oosthaven gedeponeerde archieven, zoals die van de gasthuizen, van de Sint Janskerk, van het wees- en aalmoezeniershuis en van het leproos- en proveniershuis te Gouda, maar vooral dankzij de daarop verschenen registers kon de puzzel van de Walestraat opgelost worden. Men heeft vroeger wel eens gedacht, dat de naam Walestraat de tegenhanger van Vlamingstraat zou zijn geweest, maar afgezien van de vraag of er in de middeleeuwen al sprake was van een Vlaamse of Waalse beweging, in Gouda hebben beide namen althans in oorsprong niets met elkaar te maken. De naam Walestraat is een verbastering van een veel langere naam, ontleend aan een middeleeuwse bewoner: nl. Walich Avensoon. En toch was dat niet de oudste aanduiding.

Het oudst bekende stuk, waarin sprake is van de Walestraat (hoewel deze naam daarin niet wordt genoemd), dateert van 1365 en is een rentebrief, die nog in het archief van de Sint Janskerk wordt bewaard. De steeg zelf
heeft nog geen eigen naam, want er is slechts sprake van de steeg bij Jacob Avensoene. Vier jaar later, in een rentebrief, afkomstig uit het gasthuisarchief, wordt gesproken over de Jacob Avensoensstraat, Zou men dus — met gebruikmaking van dezelfde afkorting – de oorspronkelijke naam willen herstellen dan zou de straat nu dus Jacobstraat moeten heten.

In 1393 duikt voor het eerst de naam Walich Avenzoonssteech op. Deze Walich woonde in de naar hem vernoemde straat blijkens een rentebrief vant 1403. Dan wordt gesproken van een kamer, westelijk begrensd door Walich voornoemd.

Om de zaak iets ingewikkelder te maken het volgende, latere aantekeningen, hetzij in een register met hetzij van rentebrieven, hetzij op deze brieven zelf geven dikwijls de toen geldende namen aan. Zo staat in een register van de Sint Janskerk, dat de in 1305 vermelde steeg thans (circa 1580) de Walichstege heet, maar de Walich Avenzoonsteeg uit 1403 is volgens een dorsale (op de achterzijde van de rentebrief) aantekening op het moment, dat deze bijgeschreven te: de Doelensteeg. En dat laatste is geen vergissing. Om deze puzzel te ontwarren moet men zich de toestand ter plaatse omstreeks 1400 indenken. Dat is niet gemakkelijk, want de Eigenboeken — de belangrijkeste bron voor de topografie van Gouda in vroeger eeuwen – beginnen pas in 1451. Toch is er door de ontsluiting der gegevens uit de rentebrieven wel een mogelijkheid om de vroegere situatie althans globaal te reconstrueren. Evenwijdig met de Spieringstraat liep van de Vogelenzang (nu Wilhelminastraat) een straat, die de Rosendaelsestraat werd genoemd, Het grootste deel daarvan heet tegenwoordig de Groeneweg. Deze Rozendaelsestraat liep tot aan de steeg, die de verbinding vormde van de Spieringstraat en de stadsvesten. Ter plaatse waren de schuttersdoelen, tenminste de oude doelen, de jonge doelen waren gelegen ter plaatse van de Houtmansgracht. Dat blijkt uit een rantebrief van 1387. De betreffende rente is gevestigd op een huis in de Claes Kookensteeg bij de Jonge schuttersdoeten. In dorso (aan de achterzijde) staat: de hoek van Claes Koekenesteghe in de Vogelsanc, die men nu noemt Roebbertsteeg. Dat wil dus zeggen, dat de Robaartsteeg gelegen was aan de Wilhelminastraat vlakbij de jonge doelen.

De oude doelen waren, zoals gezegd, aan de stadsvest bij de Walich Avenstraat. Deze liep waarschijnlijk dood op het terrein van de Doelen. De toegangsweg naar de doelen was een andere straat, die in de oudste stukken geboekt staat al`s de straat, die men gaat ter ouden scuttersoelen. En dat was weer blijkens een latere aantekening op een rentebrief van 1372: de Zak, nu bekend als de Tuinstraat.

In een acte van 1370 komt men tegen de straat, die men gaat ten ouden scutterdoelenwaart, oostelijk begrensd door: de Rosendaelresteeg en wes-telijk door de Kinderen van Jacob Avensoon. Hoogstwaarschijnlijk heeft het deel van de Walich Avenstraat, dat doodliep op de doelen, na een doortrekking de naam Doelenstraat gekregen. En bleef de naam Walichstraat voor het dichter bij de Spieringsstraat gelegen deel behouden.

Op 5 oktober 1965 kunnen de bewoners van Doelenstraat en Walestraat het feit herdenken, dat hun straten bewijsbaar 600 jaar geleden reeds bestonden. De zoons van Ave, n.l. Jacob en Walich zijn de naamgevers geweest. Goudse poorters van wie verder niets bekend is dan zij bijna 6 eeuwen geleden een huis in hun stad bezaten. Hun namen zijn verbasterd overgeleverd, maar dank zij de arbeid van de Goudse archivaris en zijn medewerkers konden de oude namen weer naar voren worden gebracht. Het kan gelukkig niet de bedoeling zijn de Walestraat om te dopen in de Walich Avensoensstege — we hebben toch al een Kees Faessens Rolwagen — maar daarom is het wel interessant toch de juiste naam te kennen al gebruiken we deze niet meer.