Help mee de Goudse adresboeken ontsluiten
Vele vrijwilligers helpen mee in de Gouda Tijdmachine om archiefbronnen digitaal te maken. Sommigen doen dat in de Chocoladefabriek met de originele archiefbronnen en sommige helpen online een handje mee. Inmiddels werken ruim 120 vrijwilligers, ver weg (Australië) en dichtbij, aan de projecten onder de noemer Vele Panden. Onlangs heb ik gesproken met twee vrijwilligers, Douwe Buwalda en Eric van Vught. Zij houden zich vooral bezig met de invoer en controle van de Adresboeken van Gouda.
De Adresboeken van Gouda is een reeks van 45 delen beginnend in het jaar 1867 en eindigend in 1950. Zo’n boekje is min of meer de stadsgids, zoals wij die nu kennen, met informatie over gemeentelijke diensten, instellingen en verenigingen. Tevens staan de naam- en adresgegevens van de inwoners van Gouda in de boekjes.
Alle 45 adresboeken zijn inmiddels digitaal beschikbaar en doorzoekbaar op de website van het Streekarchief Midden-Holland. Met het project in Vele Panden willen we de gegevens van de inwoners; hun naam, beroep en adres, als data beschikbaar krijgen voor de Gouda Tijdmachine. Door de invoer van de vrijwilligers kunnen we die gegevens straks koppelen aan een plek in de stad. Van sommige adressen worden naast de persoonsgegevens ook bedrijfsnamen genoemd, dus een heel interessante bron met veel mooie data.
Douwe en Eric vertellen met enthousiasme over hun invoerwerk. Douwe legt uit dat het invoeren van de adressen een secuur werkje is. Dat wordt veroorzaakt door het ouderwetse lettertype dat gebruikt wordt in de adresboeken. Daardoor wordt een ‘3’ gemakkelijk voor een ‘5’ aangezien of wordt bij de hoofdletter ‘G’ vaak een hoofdletter ‘C’ gelezen. “Gelukkig wordt iedere adresregel door twee verschillende personen ingevoerd’, vertelt Eric. ‘Als na de invoer blijkt dat iets verschillend is gelezen en overgenomen, dan komt het adres bij een controleur terecht, die beoordeelt de twee ingevoerde adresregels en kiest de juiste’.
Wat beide vrijwilligers het mooiste vinden aan het invoerwerk van data uit de adresboeken? Je komt allerlei leuke feiten te weten over vroegere inwoners van Gouda. Bijvoorbeeld over hun beroep. ‘Heb je ooit van een ‘verlakker’ gehoord’, vraagt Douwe. ‘Een ‘verlakker’ wordt ook wel een ‘lakwerker’ genoemd, die houten of ijzeren gebruiksvoorwerpen voorzag van een decoratieve laklaag in allerlei fraaie kleuren. Zo kom je in de 19 de eeuw nog veel meer bijzondere beroepen tegen, bewoners die ‘in manufacturen’ of ‘in galanteriën’ werken”. Eric en Douwe zoeken dan graag op internet uit wat zo’n beroepsnaam betekent.
Zo hebben ze ook ontdekt dat er rond 1900 een verhuurkantoor van dienstbodes was, een vroeg uitzendbureau dus eigenlijk. Bleekers wonen op de vaak aan de Bleekerssingel. De blekerijen worden later een stoomwasserij of zelfs een chemische wasserij genoemd. Zo zie je door de beroepsnaam een verschuiving van handwerk naar industrie in Gouda ontstaan. Met de bijbehorende nieuwe beroepen als fabrieksarbeider, rijwielhersteller of elektricien. Enkele bedrijven of winkels bestaan al heel lang en zijn soms nog steeds op hetzelfde adres gevestigd, zoals de juweliers Van Deth en De Vooys.
Douwe en Eric doen het invoer- en controle werk al meer dan een jaar met veel plezier, want ze komen vaak grappige dingen tegen zoals een schilder die Quast heet, een houthakker die op Onder de Boompjes woont en de heer Both die aan de P.C. Bothstraat woont.
Inmiddels zijn ruim 90.000 adresboekregels ingevoerd, maar er zijn er nog heel veel meer te gaan. Bent u nieuwsgiering geworden naar dit project en zou u ook mee willen helpen? Dat kan eenvoudig via de pagina Adres checken op deze website!
Dit artikel door Marianne van der Veer – Wolff verscheen (in iets aangepaste vorm) op 9 april 2025 in het Kontakt / Goudse Post.